Intelligent Design, heiligschennis of heulen met de vijand?

Het oude creationisme lijkt helaas zijn beste tijd te hebben gehad. Een nieuwe school van met de vijand heulende gelovigen probeert God met Darwin te verzoenen. Sommige darwinisten doen zelfs een beetje mee, maar de meeste zijn wars van alle religieuze bemoeienis met hun vakgebied.
Heel jammer, want wat is er mis met het ‘In den beginne …’. Het moet alleen niet al te letterlijk worden opgevat en zeker niet als een gebod. Iets wat we helaas wel doen met de Genesis passage: ‘Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de aarde, en onderwerpt haar, en hebt heerschappij over de vissen der zee, en over het gevogelte des hemels, en over al het gedierte, dat op de aarde kruipt!’
Godsdienst en wetenschap hebben niets met elkaar van doen en zouden elkaar met rust en vooral in hun waarde moeten laten. De Bijbel is een verzameling overleveringen van bijzondere cultuurhistorische waarde, maar het is geen bron van fundamentele en wetenschappelijke natuurhistorische kennis.

Darwin voorzag reeds vroeg het conflict met de gevestigde orde omdat zijn evolutieleer de unieke scheppingsdaad uit Genesis in twijfel trok.
Vanwege de weerstanden die zijn waarnemingen en conclusies onvermijdelijk teweeg zouden brengen, ook in de gezinssituatie, weegt Darwin elk woord op een goudschaaltje. Temeer daar hij getrouwd was met zijn volle nicht Emma Wedgwood, een zeer gelovig Christen, die onaangenaam was getroffen door enkele onderdelen in het werk van haar man. Redenen waarom zij, eenmaal weduwe, haar zoon Francis geen toestemming gaf bepaalde passages te publiceren in de eerste biografie: ‘Life and letters of Charles Darwin’. Het ging haar vooral om de passage waarin Darwin het vermoeden uitsprak, dat een voortdurende inprenting van het geloof in God invloed kan uitoefenen op de hersenen van kinderen. Darwin zelf aan het woord: ‘voor iemand die gelovig is opgevoed, is het vaak even moeilijk zijn geloof af te zweren, als het voor een aap is zijn instinctieve angst en afkeer voor een slang te overwinnen!’ Vermoedelijk een restje Lamarckisme dat nog even op een onbewaakt moment de kop op stak.

De Schepping uit Genesis en de evolutieleer bijten elkaar natuurlijk niet. Het prachtige Scheppingsverhaal is een Goddelijke Openbaring voor de ene categorie gelovigen en een geloofsbelijdenis voor de andere, de evolutieleer is natuurlijke historie. Wetenschap dus. Het is dan ook spijtig te moeten constateren dat zo veel gelovige wetenschappers zich, sinds het verschijnen van Darwins’ ‘On the Origin of Species’, volstrekt onnodig hebben lopen uitputten in het zoeken naar een synthese tussen evolutieleer en Genesis.
De meest invloedrijke berekening van de ouderdom van aarde en kosmos komt op naam van James Ussher (1581–1656), op het hoogtepunt van zijn carrière Anglicaans Aartsbisschop van Armagh and Primaat van Ierland. In zijn invloedrijke ‘Annalium pars postierior’, gepubliceerd in 1654, weet hij met zekerheid het ontstaan van de aarde te positioneren op de avond van de 22e oktober van het jaar 4004 v Chr. Pas veel later komt het ‘debat’ weer op gang.
In enkele grote ‘evolutionaire’ sprongen: van Young Earth Creationists (de leeftijd van de aarde is maximaal 10.000 jaar), via Old Earth Creationists – de leeftijd van aarde en kosmos is eventueel enkele miljarden jaren - en Progressive Creationists (God intervenieert af en toe) tot en met Intelligent Design, waarbij Darwins’ evolutietheorie geen werkelijk verzet meer oproept. Hierbij wordt gesteld dat het ontstaan van bepaalde eigenschappen van levende organismen alleen kunnen worden verklaard als het werk van een intelligente ‘ontwerper’ in plaats van evolutionaire, ongeleide processen als natuurlijke selectie. Als concrete voorbeelden worden standaard genoemd: het ontstaan van het leven, de werking van de lichaamscel, het bewegingsmechanisme van zaadcellen en trilharen, de cascade van bloedstollingsfactoren, de werking van het oog en het immuunsysteem.
Van alle genoemde voorbeelden is inmiddels geheel of gedeeltelijk aangetoond dat deze wel degelijk eenvoudigere voorgangers hebben gehad of in eenvoudiger vorm nog steeds bestaan. Men kan zich er blijkbaar niet mee verzoenen dat nog niet alles is ontdekt!

Aanhangers van Intelligent Design stellen dat een proces van natuurlijke selectie nooit in staat is dergelijke complexe systemen en levensfuncties stap voor stap te laten ontstaan, want alle onderdelen moeten eerst aanwezig zijn voordat er een selectief voordeel is.
Jammer dat sommigen het nodig vinden op deze wijze het prachtige Bijbelverhaal ‘Genesis’ te ontkrachten. Waarom geen bewondering voor de God die duizenden jaren geleden de Bijbel aan zijn volk dicteerde en tevens de bijzondere mens Darwin het levenslicht heeft doen zien? We kunnen slechts bewondering hebben voor de man, die zich losmaakte van de oude dogma’s, waar hij door zijn eigen achtergronden en studie, maar ook door zijn huwelijk zo nauw mee was verbonden. Vernieuwers hebben het nu eenmaal niet gemakkelijk met de gevestigde orde. Daarin was Jezus Darwin al voorgegaan.

En voor degenen die nog slechts een klein duwtje in de rug nodig hebben om de beide versies van het ontstaan van onze soort te kunnen omarmen: het Rift Valley gebied, de scheur in de aardkorst door Oost Afrika, en waar volgens de huidige stand van de wetenschap de bakermat der mensheid ligt, loopt ononderbroken via de Rode Zee, de Dode Zee tot diep in het Jordaandal, de plek waar duizenden jaren geleden het Boek Genesis werd geconcipieerd…