Jean Baptiste Lamarck; terug van weggeweest
Sporen van Hongerwinter op genetisch materiaal
De omstandigheden in de baarmoeder kunnen levenslang veranderingen in het genetisch materiaal teweeg brengen. Bij zestigers die tijdens de Hongerwinter zijn verwekt, is een andere moleculaire afstelling gevonden van een gen dat de groei beïnvloedt. Onderzoekers van het LUMC hebben dit voor het eerst aangetoond. Ze publiceren hier deze week over in PNAS Online Early Edition samen met collega’s van Columbia University.
Tijdens de Hongerwinter (1944-1945) kampte het westen van Nederland met voedseltekort. Nu blijkt dat de geringe voedselinname van de moeders die in die tijd zwanger werden, het genetisch materiaal bij prille embryo’s heeft veranderd. Ruim zestig jaar later is dat nog waarneembaar. Het gaat niet om veranderingen van de genetische code, maar om een andere moleculaire afstelling van die code die vertelt of een gen aan of uit staat. Dit wordt epigenetica genoemd. Eén van de belangrijkste epigenetische processen is het koppelen van het kleine molecuul methyl aan het DNA.
De onderzoekers vergeleken de mate van methylering van een stukje DNA, het gen IGF2, van mensen die in de Hongerwinter verwekt zijn, met dat van hun broers en zussen. Ze kozen dit gen omdat het een belangrijke rol speelt tijdens de groei in de baarmoeder. Zestigers die tijdens de Hongerwinter verwekt waren, hadden minder methylgroepen op het IGF2-gen dan hun broers en zussen. Voor hongerwinterkinderen die pas tijdens de latere stadia van de zwangerschap te maken hadden gekregen met de voedselschaarste, gold dit niet. Zij hadden bij de geboorte wel een lager gewicht dan hun broers en zussen, maar het IGF2-gen was bij hen niet anders ‘verpakt’. Blijkbaar is epigenetische informatie vooral kwetsbaar in het prille stadium van de zwangerschap. Zuiniger afgesteld
‘De volgende vraag is of de gevonden epigenetische verandering een ‘litteken’ is op het DNA vanwege het voedselgebrek, of een gerichte aanpassing aan die voedselschaarste’, zegt prof.dr. Eline Slagboom. Onderzoeker dr. Bas Heijmans: ‘Epigenetica zou wel eens een mechanisme kunnen zijn waarmee een individu zich snel aanpast aan veranderende omstandigheden. Veranderingen in de DNA-volgorde ontstaan toevallig en het duurt generaties voordat een gunstige mutatie zich verspreidt in de populatie. Dan is zo’n tijdelijke schaarste misschien al lang weer voorbij. Het zou kunnen dat de stofwisseling bij hongerwinterkinderen zuiniger is afgesteld, gestuurd door epigenetische veranderingen.’ Dat kan verklaren waarom hongerwinterkinderen vaker te maken krijgen met overgewicht en hart- en vaatziekten.
De omstandigheden in de baarmoeder kunnen levenslang veranderingen in het genetisch materiaal teweeg brengen. Bij zestigers die tijdens de Hongerwinter zijn verwekt, is een andere moleculaire afstelling gevonden van een gen dat de groei beïnvloedt. Onderzoekers van het LUMC hebben dit voor het eerst aangetoond. Ze publiceren hier deze week over in PNAS Online Early Edition samen met collega’s van Columbia University.
Tijdens de Hongerwinter (1944-1945) kampte het westen van Nederland met voedseltekort. Nu blijkt dat de geringe voedselinname van de moeders die in die tijd zwanger werden, het genetisch materiaal bij prille embryo’s heeft veranderd. Ruim zestig jaar later is dat nog waarneembaar. Het gaat niet om veranderingen van de genetische code, maar om een andere moleculaire afstelling van die code die vertelt of een gen aan of uit staat. Dit wordt epigenetica genoemd. Eén van de belangrijkste epigenetische processen is het koppelen van het kleine molecuul methyl aan het DNA.
De onderzoekers vergeleken de mate van methylering van een stukje DNA, het gen IGF2, van mensen die in de Hongerwinter verwekt zijn, met dat van hun broers en zussen. Ze kozen dit gen omdat het een belangrijke rol speelt tijdens de groei in de baarmoeder. Zestigers die tijdens de Hongerwinter verwekt waren, hadden minder methylgroepen op het IGF2-gen dan hun broers en zussen. Voor hongerwinterkinderen die pas tijdens de latere stadia van de zwangerschap te maken hadden gekregen met de voedselschaarste, gold dit niet. Zij hadden bij de geboorte wel een lager gewicht dan hun broers en zussen, maar het IGF2-gen was bij hen niet anders ‘verpakt’. Blijkbaar is epigenetische informatie vooral kwetsbaar in het prille stadium van de zwangerschap. Zuiniger afgesteld
‘De volgende vraag is of de gevonden epigenetische verandering een ‘litteken’ is op het DNA vanwege het voedselgebrek, of een gerichte aanpassing aan die voedselschaarste’, zegt prof.dr. Eline Slagboom. Onderzoeker dr. Bas Heijmans: ‘Epigenetica zou wel eens een mechanisme kunnen zijn waarmee een individu zich snel aanpast aan veranderende omstandigheden. Veranderingen in de DNA-volgorde ontstaan toevallig en het duurt generaties voordat een gunstige mutatie zich verspreidt in de populatie. Dan is zo’n tijdelijke schaarste misschien al lang weer voorbij. Het zou kunnen dat de stofwisseling bij hongerwinterkinderen zuiniger is afgesteld, gestuurd door epigenetische veranderingen.’ Dat kan verklaren waarom hongerwinterkinderen vaker te maken krijgen met overgewicht en hart- en vaatziekten.
posted by Maarten Frankenhuis at 9:04 p.m.
